Serial Dojrzewanie. Dlaczego dziecko zabija?

Serial Dojrzewanie. Dlaczego dziecko zabija?

Artykuł zawiera szczegóły serialu Dojrzewanie. Dlatego jeżeli chcesz doświadczyć filmu bez uprzedzeń, warto najpierw go obejrzeć, zanim zapoznasz się z moimi przemyśleniami.

Jako osoba zajmująca się psychoanalizą od lat zadaję sobie pytanie, które wraca jak echo po każdej tragedii z udziałem dziecka … Co dzieje się w psychice młodego człowieka, że dochodzi do aktu przemocy? Co takiego nie zostaje zauważone, nazwane, wysłuchane, że emocje zamiast znaleźć ujście – eksplodują? Podczas analiz, badań często spotykam się z wewnętrznym światem dziecka, który został odcięty od lustra drugiego człowieka. I właśnie tam zaczyna się pytanie, które zadaje również serial … Dlaczego dziecko zabija?

Dojrzewanie na Netflix to produkcja, która wywołuje skrajne emocje. Opowiada historię trzynastoletniego Jamiego, który dokonuje brutalnego morderstwa. Jego czyn szokuje i rodzi pytania … Co doprowadziło do tej tragedii? Czy można zrozumieć dziecko, które popełnia przestępstwo? A może istnieją mechanizmy psychiczne, które prowadzą młody umysł na tak mroczną ścieżkę?

Od zawsze się nad tym zastanawiałam. Czy osoby, które zabijają, są przesiąknięte złem, nieszczęśliwe, pokrzywdzone, a może cierpią na zaburzenia? Może pojawiły się w nieodpowiednim czasie i miejscu? Spędziłam sporo czasu analizując zachowania i wypowiedzi przestępców. Jednak kiedy sprawa dotyczy dzieci, próba zrozumienia tematu zazwyczaj budzi niepokój i sprzeczne emocje. Mimo to uważam, że nie da się go zignorować. Jakie mechanizmy psychiczne kryją się za takim czynem? Czy to efekt traumy, wychowania, internetu, rówieśników, czy może czegoś znacznie głębszego – niedoboru relacji, zawieszenia w pustce emocjonalnej, braku granic?

Już od wielu dekad kino próbuje zgłębić wewnętrzny świat dziecka z jego lękami, wyobraźnią, sprzecznymi emocjami i często niezauważanym cierpieniem. Jak pokazuje artykuł Child Psychology and Cinema opublikowany przez Science and Media Museum, twórcy filmowi od lat zmagają się z pytaniem… jak oddać psychikę dziecka na ekranie w sposób autentyczny i poruszający? Dojrzewanie wpisuje się w ten nurt, ale robi to z wyjątkową intensywnością. Porusza widza, bo dotyka czegoś głęboko prawdziwego i bolesnego.

Zastanówmy się nad przyczynami i przeanalizujmy kontekst rodzinny, społeczny i psychiczny Jamiego. Spróbujmy odpowiedzieć na pytanie – czy serial rzeczywiście oddaje prawdę o dziecięcej psychice? Zostaw swoje przemyślenia w komentarzu. Uważam, że warto o tym rozmawiać.

Serial Dojrzewanie. Dlaczego dziecko zabija?

Wokół tego serialu narosło wiele kontrowersji. Jedni widzą w nim brutalny obraz przemocy wśród młodzieży, wpływ internetu, inni skupiają się na winie rodziców, szkoły czy też policji. Opinie krytyków i komentarze w mediach społecznościowych pokazują, jak bardzo zamykamy się w swoich bańkach już nie tylko internetowych. Upraszczamy rzeczywistość, ściągamy wszystko do jednego, wybranego czynnika. Biorąc pod uwagę psychoanalizę, mamy tutaj do czynienia z naturalnym zjawiskiem wyparcia czynnika, z którym jest nam po prostu nie po drodze. Jednak staje się to w pewnym momencie przerażające. Wystarczy zdać sobie sprawę z tego, że w podobnych sytuacjach jest spora grupa dzieciaków. Dorośli idą na skróty trzymając się swoich baniek, mają styczność z dziećmi, które popełniają błędy bo po prostu nie radzą sobie z życiem. Przebywanie w takich bańkach niestety nie pomaga dzieciakom. Dlatego warto zadać sobie pytanie … czy naprawdę powinniśmy się skupiać tylko na swoich bańkach?

Historia Jamiego, jest dużo bardziej skomplikowana, niż sugerują popularne narracje. Internet, rodzina, szkoła, rówieśnicy, wszystkie te elementy tworzą system naczyń połączonych, w którym nie można oddzielić jednej przyczyny od drugiej. Film Dojrzewanie idealnie pokazuje, jak jesteśmy zamknięci w swoich światach nie rozumiejąc młodzieży. Skąd Jemie w ogóle miał nóż? Dlaczego nikt nie dostrzegł jego emocjonalnych problemów? Dlaczego nikt z dorosłych nie zobaczył przemocy w przestrzeni online, czy przemocy w szkole? Szkoda, że prawie nikt nie dostrzega w tym serialu tego, jak warto podejść do głębszych odkryć świata, którego nie do końca rozumiemy. Nawet wtedy, kiedy jesteśmy dorośli.

Serial pokazuje, jak różni dorośli próbują zrozumieć tę tragedię. Pierwszy psycholog stosuje uproszczony schemat: trzy sesje, szybka diagnoza i gotowy werdykt. Podobnie jak opinia publiczna, od razu znajdują winnego, nie do końca rozumiejąc o co chodzi w tej tragedii. Policjant, który zrobił „swoje” i szukając odpowiedzi dociera do swojego syna, z którym próbuje nadrobić relacje ojciec – syn. Tylko terapeutka, która pracuje z chłopcem głębiej, dostrzega złożoność sytuacji. Nie ocenia, nie diagnozuje, ale z ciekawością bada mechanizmy psychiczne, które doprowadziły chłopca do zbrodni.

I właśnie na tym aspekcie chcę się skupić. Serial Dojrzewanie na Netflix to dla mnie nie tylko historia o przemocy. To studium procesów decyzyjnych młodych ludzi, które odsłania, jak wiele czynników kształtuje ich zachowania. Czy serial naprawdę pomaga nam to zrozumieć? A może tylko wzmacnia nasze przekonania?

Serial Dojrzewanie opowiada historię Jamiego który, mimo pozornie normalnego życia, dokonuje brutalnego morderstwa. Reżyser koncentruje się na jego życiu przed i po tej tragedii, starając się zrozumieć, co doprowadziło do tak dramatycznego czynu. Fabuła balansuje na granicy między dziecięcą ciekawością, a głębszymi, mrocznymi tajemnicami z jego przeszłości.

Głównym problemem psychologicznym w serialu, jest wpływ zaniedbania emocjonalnego na rozwój psychiki dziecka oraz mechanizmy obronne, które czasem prowadzą do destrukcyjnych zachowań. Historia Jamiego wpisuje się w szerszy kontekst dziecięcych zaburzeń emocjonalnych i psychicznych. Trauma, szczególnie ta nieprzetworzona, może prowadzić do dezintegracji psychicznej. Mechanizmy obronne, takie jak wyparcie czy projektowanie, mogą przyczyniać się do rozwoju patologicznych wzorców zachowań.

Serial nie daje jednoznacznych odpowiedzi na pytanie, co skłoniło Jamiego do zbrodni. Pozostawia widza z refleksją nad rolą środowiska – rodziny, szkoły i społeczeństwa – w kształtowaniu psychiki młodego człowieka. Czy za jego czynem stały nierozpoznane zaburzenia psychiczne, przemoc w rodzinie, czy może długotrwała izolacja i brak wsparcia? Możliwość dostrzeżenia tych wczesnych sygnałów ostrzegawczych, które często umykają otoczeniu, to kluczowy aspekt tej historii.

Chłopiec w serialu jest jednocześnie ofiarą i oprawcą. Jego zachowanie wskazuje na głęboką agresję i destrukcyjność, ale jednocześnie jest efektem psychicznych mechanizmów obronnych rozwiniętych w odpowiedzi na trudne doświadczenia rodzinne i szkolne. Serial skłania do pytania … Czy morderstwo było wynikiem impulsu, czy raczej świadomego działania podyktowanego chęcią rewanżu? To otwiera przestrzeń do dalszej analizy głęboko zakorzenionych, nierozwiązanych problemów emocjonalnych.

Rodzina Jamiego prezentuje toksyczne wzorce takie jak brak wsparcia, niedostateczną opiekę emocjonalną i przemoc psychiczną. Mechanizmy te często są wynikiem nieświadomego powielania schematów z poprzednich pokoleń, co wpisuje się w teorię przenoszenia traumy. Serial zwraca także uwagę na niewystarczającą rolę szkoły i społecznego otoczenia w rozpoznawaniu problemów psychicznych u dzieci. Szczególnie istotny jest wpływ przestrzeni internetu i mediów społecznościowych, które mogą zarówno wspierać rozwój dziecka, jak i potęgować negatywne emocje.

Poszczególne odcinki prowadzą nas przez proces odkrywania prawdy, od wątpliwości co do winy Jamiego, po jej potwierdzenie. Serial pozostawia przestrzeń do głębszych przemyśleń nad tym, jak my dorośli, rodzice zamykamy się na pewne aspekty rzeczywistości, nie chcąc ich dopuścić do siebie. Dokładnie tak jak ojciec Jamiego, który próbując chronić syna przed przemocą, sam tworzył sytuacje destabilizujące rodzinę.

Film może wydawać się niektórym widzom „nudny”. Nie oferuje dynamicznej akcji, ale najważniejsze w nim jest to, że jego siła tkwi w spójności przekazu. Twórcy umiejętnie prowadzą narrację, zmuszając do refleksji nad tym, jak łatwo można przeoczyć sygnały wskazujące na psychiczne cierpienie dziecka i jakie mogą być tego konsekwencje.

Na spotkaniu SuperBizWizja omawiając serial Dojrzewanie na Netflix zwróciliśmy uwagę na różne szczegóły. Biorąc pod uwagę psychoanalizę najbardziej rozwinęły się tematy związane z symboliką i znaczeniem takie jak:

• Relacja ojca z synem – najbardziej wymowna scena. Relacja przechodzi dramatyczną przemianę w scenie, w której ojciec pewny niewinności Jamiego zgadza się na obejrzenie nagrania, na którym widać było morderstwo dokonane przez syna. Szok i niedowierzanie uniemożliwiają mu emocjonalne przyjęcie prawdy. Jamie próbuje zbliżyć się fizycznie, co ukazuje jego samotność i potrzebę bliskości. Ojciec początkowo się odsuwa, ale w końcu go przytula. Ten gest staje się symbolem przebaczenia i próby odbudowy więzi. Scena ta ukazuje złożoność ojcostwa i emocjonalny ciężar prawdy w relacji rodzic–dziecko.
• Moment z czekoladą i kanapką – ukazuje wewnętrzny konflikt Jamiego. Terapeutka daje mu to, co lubi (czekoladę) i to, czego nie akceptuje (kanapkę). Początkowy opór wobec kanapki symbolizuje niechęć do przyjęcia wsparcia, które nie wpisuje się w jego obraz świata. Gdy Jamie w końcu ją gryzie, jest to metafora gotowości na zmianę. Przyjęcia trudnych aspektów terapii i otwarcia się na pomoc, mimo oporu.
• Agresja chłopca i jego sesja z terapeutką – zachowanie chłopca podczas sesji, wtedy kiedy rzuca krzesłem i z agresją staje nad terapeutką, wstrzymując się przed fizyczną przemocą pokazuje, jak wewnętrzna agresja i frustracja mogą być wyrazem emocjonalnego kryzysu. Jamie nie jest w stanie w pełni wyrazić swoich emocji. Jego agresja przybiera formę kontrolowanej przemocy, co świadczy o działaniu mechanizmów obronnych. Jego wstrzymanie się przed fizyczną przemocą pokazuje, że ma jeszcze poczucie granic, ale zarazem nie potrafi znaleźć lepszej drogi do wyrażenia swoich emocji.
• Patrzenie na ekran telewizora i pozycja w relacji z chłopcem – scena, w której terapeutka zauważa, że sposób, w jaki siedzi przy chłopcu, przypomina sposób, w jaki siedzi policja – z pozycji wyższości – jest bardzo ważna. W psychologii jest to nazywane pozycjonowaniem w relacji. Terapeutka zauważa, że jej sposób interakcji z Jamie zwiększa proces zamykania się w sobie, a nawet pogłębiania wrażenia, że jest traktowany jak „przestępca”. Względna „wyższość” fizyczna w tej sytuacji symbolizuje brak równości w relacji, co sprawia, że Jamie czuje się jeszcze bardziej niezrozumiany. Przejście na bardziej równorzędną pozycję – kiedy terapeutka siada obok chłopca – to próba nawiązania więzi i pokazania, że nie jest on oskarżony, nie jest oceniany, ale poddany wsparciu.
• Scena z napisem „zboczeniec” na samochodzie – napis na samochodzie ojca symbolizuje społeczną stygmatyzację i projektowanie. To wyraz niezrozumienia sytuacji chłopca i przypisywania mu krzywdzącej etykiety. Próba zmazania napisu ukazuje wstyd ojca i bezradność wobec społecznego napiętnowania. Reakcja sprzedawcy („wiem, kim Pan jest”) oraz agresja ojca w sklepie to ilustracja mechanizmów obronnych wynikających z napięcia i poczucia wykluczenia. Scena pokazuje, jak różne osoby interpretują sytuację z własnej, ograniczonej perspektywy, nie znając pełnego kontekstu.

Z tych scen wyciągnęliśmy psychologiczne mechanizmy obronne Jamiego, między innymi takie jak tłumienie emocji, kłamstwa, agresja i izolacja. Każdy z tych elementów pokazał nam, jak trudno jest bohaterowi poradzić sobie z tym, co się wydarzyło oraz jak społeczne i rodzinne mechanizmy wpłynęły na jego zachowanie. Najważniejsza stała się interakcja z terapeutką, ojcem i otoczeniem, które są kluczowe dla jego przemiany i procesu zdrowienia.

Wcześniej pokazałam jak analizowaliśmy symbolikę i znaczenie poszczególnych scen, teraz przyjrzymy się głębiem psychologicznym mechanizmom, które mogły doprowadzić bohatera do zbrodni. Jaką rolę odegrało jego otoczenie, relacje rodzinne, szkoła i cyfrowa rzeczywistość w kształtowaniu jego psychiki? Odpowiedzi poszukamy w cyfrowych zaburzeniach oraz teoriach Freuda, Winnicotta i Bandury.

• Freud: Destrukcyjność w naturze człowieka – zgodnie z teorią Freuda, człowiek posiada wrodzoną skłonność do agresji, którą może skierować na innych lub na samego siebie (popęd śmierci). W przypadku Jamiego jego agresja zdaje się wynikać zarówno z tłumionej frustracji, jak i wpływu otoczenia, które stopniowo doprowadziło go do skrajnego aktu przemocy. Jego wewnętrzny konflikt – czy agresję wyrazić, czy ją stłumić – możemy dostrzec również w scenie, gdy podczas sesji terapeutycznej w gniewie rzuca krzesłem, ale wstrzymuje się przed bezpośrednią przemocą wobec terapeutki.
• Winnicott: Co dzieje się, gdy dziecko nie otrzymuje odpowiedniej opieki emocjonalnej? – Winnicott podkreślał znaczenie „wystarczająco dobrej matki” i „dobrego obiektu” w dzieciństwie. Jeżeli dziecko nie otrzymuje odpowiedniego wsparcia emocjonalnego, rozwija fałszywe ja, czyli osobowość dostosowaną do wymagań otoczenia, ale nieodzwierciedlającą prawdziwych emocji. W kontekście serialu Dojrzewanie warto zastanowić się, czy Jamie od najmłodszych lat nie nauczył się ukrywać swojego cierpienia, dopasowując się do oczekiwań innych, aż do momentu, gdy nagromadzone emocje znalazły ujście w formie przemocy. Tłumaczy to również, dlaczego w relacji z ojcem pojawia się napięcie. W kluczowych momentach syn szuka bliskości, ale ojciec nie potrafi jej zaoferować.
• Bandura: Wpływ otoczenia i modelowanie agresji – Albert Bandura, twórca teorii uczenia się społecznego wskazywał, że ludzie uczą się zachowań poprzez obserwację innych. Jeżeli dziecko dorasta w środowisku, w którym przemoc (psychiczna lub fizyczna) jest akceptowalnym środkiem rozwiązywania konfliktów, przyswaja ten wzorzec jako coś naturalnego. W filmie chłopiec doświadcza presji rówieśniczej i internetowego hejtu. Nie tylko sam jest ofiarą, ale też widzi, jak inni bezkarnie przekraczają granice, co zapewne wpływa na jego własne decyzje. Sceny przemocy w szkole, w której nauczyciele nie do końca radzą sobie z przemocą fizyczną. Wspomniana scena z ojcem, który agresywnie reaguje na wyzwiska i atakuje młodego chłopaka, także pokazuje, jak przemoc może być przekazywana w rodzinie – nawet nieświadomie.
• Zniekształcenie cyfrowe i wpływ mediów społecznościowych – w filmie pokazane zostało, jak internet tworzy alternatywną, emocjonalnie nacechowaną narrację. Nagie zdjęcia zamordowanej dziewczyny zmieniają sposób, w jaki widzą ją rówieśnicy. Miasteczko zaczyna dopasowywać fakty do własnych teorii. Ojciec Jamiego zostaje napiętnowany, mimo że nie ma związku z przestępstwem. Społeczny osąd opiera się na skojarzeniach, a nie faktach. Terapeutka dopóki nie zmienia podejścia dostrzega, że chłopiec może widzieć w niej część systemu represji. Scena pokazuje efekt potwierdzenia, każdy widzi w Jamim to, co chce – ofiarę lub sprawcę – ale jego wewnętrzny świat pozostaje trudny do jednoznacznego odczytania.

Serial Dojrzewanie to ciekawy film, w którym twórcy nie podają widzowi gotowego klucza do interpretacji. Zamiast tego kreślą wielowymiarowy obraz chłopca, którego działania mogą wynikać z tłumionej agresji, społecznej presji lub traumatycznych doświadczeń. Oglądając, można odnieść wrażenie, że historia buduje napięcie wokół samego aktu przemocy, ale nie dostarcza jednoznacznego wyjaśnienia, dlaczego do niego doszło. To pozostawia widza w niepewności i zmusza do refleksji nad rolą systemu, rodziny i mediów w kształtowaniu zachowań młodych ludzi.

Serial stosuje wiele subtelnych środków wpływania na emocje odbiorcy. Przykładem jest sposób przedstawienia ojca chłopca. Początkowo widzimy go jako troskliwego, choć nieco zagubionego mężczyznę. W późniejszych scenach jego gniew i desperacja sprawiają, że zaczynamy zastanawiać się, jak wyglądały ich relacje przed tragedią. Tak samo scena z terapeutką. Jej empatyczne podejście kontrastuje z surową, systemową procedurą. Budzi to w widzu współczucie wobec chłopca, mimo, że takiego czynu się dopuścił. Reżyser umiejętnie wykorzystuje też obraz oraz niedopowiedzenia. Scena z napisem „zboczeniec” na samochodzie ojca pokazuje, jak szybko społeczeństwo tworzy własne narracje, niezależnie od faktów.

W kontekście filmów o młodych sprawcach przemocy, najczęściej przywołuje się film „Musimy porozmawiać o Kevinie”. W tym filmie matka próbuje zrozumieć, czy jej syn od zawsze był „zły”, czy może to otoczenie ukształtowało jego psychopatyczne skłonności. Serial Dojrzewanie jednak nie podąża tą samą ścieżką. Nie sugeruje, że bohater od początku był skazany na przemoc. Nawet główny bohater Jamie jest od samego początku pokazywany jako niewinny chłopiec. Dodatkowo mamy przedstawioną historię chłopca, jako wynik wielu nawarstwiających się czynników, w tym brak zrozumienia, presji rówieśniczej, internetowego hejtu i trudnych relacji z ojcem. W tym sensie film bliżej stoi do europejskiego kina psychologicznego, które bardziej analizuje niż szokuje.

Mimo to pozostaje pytanie … Czy serial Dojrzewanie rzeczywiście daje głęboką analizę problemu? Może jedynie prowokuje i pozostawia widza z pustką? Czy chłopiec jest ofiarą systemu, czy jednak reżyser zbyt mocno stara się wybielić jego postać?

W ostatnich latach coraz częściej mówi się o agresji wśród młodzieży, zarówno w przestrzeni realnej, jak i cyfrowej. Wzrost liczby przypadków przemocy w szkołach, cyberprzemocy i depresji wśród nastolatków sprawia, że temat ten jest nadal bardzo aktualny. Serial Dojrzewanie wpisuje się w tę dyskusję. Przedstawia skomplikowany portret młodego sprawcy, którego działania są wynikiem zarówno osobistych doświadczeń, jak i wpływu otoczenia. Serial powinien zmusić nas do zastanowienia się, jak daleko sięga odpowiedzialność rodziców, społeczeństwa za takie tragedie.

Czy Dojrzewanie można nazwać nową wersją Black Mirror dla nastolatków? Pod pewnymi względami tak. Podobnie jak kultowa antologia science fiction, serial ten ukazuje wpływ nowoczesnych technologii i mediów na ludzkie zachowania. Wątki związane z przestrzenią online, w której zostają opublikowane intymne zdjęcia w mediach społecznościowych pokazują, jak łatwo cyfrowy świat przenika do rzeczywistości i przyczynia się do eskalacji przemocy. Netflix coraz częściej podejmuje tematy związane z młodzieżą w kontekście psychologii i technologii.

Badania wykazują, że nadmierna ekspozycja na przemoc w mediach może kształtować postawy agresywne u nastolatków. Więcej na ten temat przeczytasz w artykułach na Verywell Mind. Od wielu lat badam wpływ przestrzeni internetu na naszą psychikę. Jakiś czas temu zauważyłam powtarzające się także u dzieci zjawisko tzw. zniekształcenia cyfrowego (digital distortion). Jest to jeden z kluczowych elementów, który możemy dostrzec w serialu Dojrzewanie. Bohaterowie odbierają rzeczywistość przez filtr własnych doświadczeń, a treści pojawiające się w sieci podsycają ich interpretacje zdarzeń. To właśnie wirtualna przestrzeń staje się katalizatorem konfliktów, od upublicznienia nagich zdjęć po wzajemne oskarżenia i wrogość. Psycholog Albert Bandura podkreślał, że młodzi ludzie uczą się agresji przez obserwację. Aktualnie media społecznościowe i filmy niestety wzmacniają te wzorce. Jednak warto zadać sobie pytanie … Dlaczego dzieci wolą spędzać czas w nierealnym świecie online, niż w świecie rzeczywistym.

Co prowadzi dziecko do morderstwa?

Nie ma jednej prostej odpowiedzi na to pytanie. Zarówno w świecie rzeczywistym, jak i w filmie Dojrzewanie, jest to złożony proces wynikający z wielu nakładających się czynników.

1. Psychologia jednostki – w serialu widzimy chłopca, który nie wykazuje cech psychopatycznych, a jednak dopuszcza się morderstwa. To skłania do refleksji nad mechanizmami psychicznymi, które mogły na to wpłynąć.
2. Rola otoczenia – w świecie rzeczywistym dzieci często internalizują wzorce agresji z otoczenia. W filmie widzimy ojca, który sam wpada w agresję wobec tych, którzy atakują jego rodzinę. Sugeruje to nam, że przemoc jest dla chłopca znanym mechanizmem obronnym. Hejt online i wykluczenie społeczne mogą być katalizatorem destrukcyjnych zachowań. W filmie to właśnie konflikt w świecie cyfrowym (udostępnienie nagich zdjęć) ma kluczowe znaczenie. Ojciec Jamiego doświadcza stygmatyzacji, co ukazuje, że łatwo przypiąć komuś etykietę bez zrozumienia kontekstu.
3. Wpływ nowych technologii – w filmie Dojrzewaniu mamy do czynienia z tzw. zniekształceniem cyfrowym. Świat online staje się równie realny jak rzeczywistość. Emocje wywołane w sieci prowadzą do prawdziwych tragedii. Bohater mógł odbierać rzeczywistość w sposób przerysowany przez internetową narrację, co wpłynęło na jego reakcję. Kiedy przemoc psychiczna przenosi się z ekranu do codziennego życia, dziecko może czuć się uwięzione w sytuacji bez wyjścia.