Film Substancja – horror ciała i kryzys wieku średniego.
Uwaga … artykuł zawiera spoilery filmu Substancja. Jeżeli jeszcze nie widziałaś tego filmu, zachęcam najpierw go obejrzeć, a dopiero później wrócić po to, aby przeczytać recenzję. Dzięki temu doświadczysz filmu bez uprzedzeń, a przede wszystkim będziesz mogła podzielić się myślami i wrażeniami w komentarzu.
Film Substancja to należy do kategorii horror ciała. Czyli powinien swoim widzom dostarczać dzięki obrazom, dziękom odpowiednich emocji oraz zwracać uwagę na problem wewnętrznego konfliktu wieku średniego. Przez pryzmat psychoanalizy, film odkrywa przed widzem złożoność kobiecej tożsamości oraz walkę z kulturowymi i społecznymi oczekiwaniami.
W tym artykule pokażę jak na spotkaniach SuperBizWizji zastanawialiśmy się, jak “Substancja” obrazuje zmagania głównej bohaterki Elisabeth z wewnętrznymi i zewnętrznymi presjami. Film ukazuje, jak kobiecość i kryzys wieku średniego mogą być przedstawiane za pomocą psychoanalitycznych teorii Freuda i Lacana. Teoria psychoanalizy jest często używana w kinie do badania tożsamości kobiecej, szczególnie w kontekście relacji z mężczyznami i społeczeństwem.
Reżyserka Coralie Fargeat skupiła się na eksploracji emocjonalnych i psychicznych transformacji swojej bohaterki. Zwłaszcza w kontekście przemijającego czasu i starzenia się. Jednak mimo ciekawego tematu, prostota i powierzchowność przekazu sprawiają, że film nie wywołuje głębszych refleksji nad kryzysem wieku średniego i zmianami tożsamości. A szkoda.
Film Substancja podejmuje temat horroru ciała, który eksponuje lęki związane z fizycznymi zmianami, starzeniem się oraz presją kulturową wobec kobiet. Niestety, zamiast zgłębić te tematy, film bardziej skupia się na szokujących kadrach i powierzchownych elementach, takich jak przemoc i erotyka, niż na psychologicznej głębi.
Film Substancja – horror ciała i kryzys wieku średniego.
Film Substancja opowiada o Elisabeth, kobiecie będącej u progu 50-tych urodzin, która od lat w TV prowadzi program fitness. W dniu swoich urodzin dowiaduje się, że zostanie zastąpiona przez młodszą osobę. Ten moment staje się dla niej punktem wyjścia do dramatycznej transformacji tej zarówno fizycznej, jak i psychicznej. Po wypadku samochodowym Elisabeth pod wpływem zakupionej substancji, „odmładza się” tworząc Sue, nową wersję siebie. Młodsze ciało Sue wyłania się z jej kręgosłupa, ale obie formy – Elisabeth i Sue – są od siebie zależne. Ich istnienie jest ściśle związane z czasem, ponieważ każda z nich ma tylko siedem dni na życie, zanim musi oddać “życie” tej drugiej. Sue w swoim pragnieniu korzystania z młodości, zaczyna nadużywać ciała Elisabeth, co prowadzi do wyniszczania starszej wersji.
Symbolika jaką reżyserka Coralie Fargeat włożyła w film jest bogata, jednak wydaje się być banalna i przewidywalna. Psychoanaliza filmu ukazała liczne motywy, takie jak lęk przed starzeniem się, walka młodości ze starością, a także presja społeczna, jakiej doświadczają kobiety, by zatrzymać czas i zachować atrakcyjność. Jednak, jak zauważyliśmy podczasspotkania, symbolika ta często wydaje się płytka i nie wnosi nic nowego.
Wybrane symbole i ich znaczenie:
- Pomarańczowy długi korytarz – korytarz w intensywnym pomarańczowym kolorze, symbolizuje podróż w głąb umysłu i duszy. Bohaterka konfrontuje się z lękami związanymi z przemijaniem i utratą młodości. Proces tej podróży jest powolny. Przemiana nie jest szybka ani łatwa. Kolor pomarańczowy, będący połączeniem czerwieni i żółci reprezentuje zarówno pragnienie życia, jak i lęk przed śmiercią. Mimo to, motyw korytarza jako miejsca transformacji nie zaskakuje i jest przewidywalny.
- Surowe jajko – jajko symbolizuje potencjał i życie. W surowej formie ukazuje delikatność i podatność na zniszczenie. W psychoanalizie oznacza to kruche „nowe ja”, które Elisabeth próbuje stworzyć. Symbol ten odnosi się do procesu odmłodzenia, który nie jest kompletny i może się łatwo rozpaść pod wpływem niewłaściwych decyzji.
- Transformacja i walka młodości ze starością – ten motyw obrazuje wewnętrzny konflikt z którym zmaga się bohaterka. Jej pragnienie zatrzymania młodości i lęk przed starzeniem się. Starsza wersja Elisabeth reprezentuje dojrzałość i doświadczenie, ale także świadomość, że jej czas się kończy. Młodsza Sue jest ucieleśnieniem pragnienia wiecznej młodości, choć robi to kosztem starszej siebie. To pasożytnictwo pokazuje, że obsesja na punkcie młodości prowadzi do zniszczenia obu wersji kobiety. W ostateczności starsza umiera, a młodsza przekształca się w potwora.
- Kolory: żółty płaszcz Elisabeth i pudrowy róż Sue – żółty płaszcz symbolizuje zmianę i odrodzenie, a także próbę ukrycia lęku przed starzeniem się. Pudrowy róż Sue reprezentuje pragnienie wiecznej młodości i wrażliwość. Połączenie tych dwóch kolorów sugeruje konflikt wewnętrzny bohaterki między publiczną, świadomą stroną, a delikatną, prywatną częścią jej tożsamości.
- Mucha – mucha, która siada na karku twórcy programu i później wpada do napoju, symbolizuje zgniliznę i moralne zepsucie. To metafora systemu, który promuje młodość kosztem dojrzałości i doświadczenia. Moment w którym mucha wpada do napoju sugeruje, że nawet piękno i świeżość są w tym systemie pochłaniane i degradowane przez tych, którzy są moralnie zepsuci.
- Wbijanie igły w skórę – motyw wbijania igły odnosi się do wewnętrznych konfliktów bohaterki, autodestrukcji i pragnienia oczyszczenia przez ból. Symbolizuje psychiczne cierpienie oraz lęk przed utratą kontroli nad własnym życiem i ciałem. Igła jest także narzędziem inicjacyjnym, które prowadzi do przemiany – przejścia z jednego stanu psychicznego do drugiego.
- Chiński smok na szlafroku Sue – smok symbolizuje siłę, odrodzenie i potęgę. W kontekście filmu wskazuje na wewnętrzną moc Sue, która łączy w sobie pragnienia i lęki bohaterki, a także na jej wewnętrzną ewolucję.
- Liczba 7 i liczba 503 – liczba 7 symbolizuje czas przemiany bohaterki. Zarówno fizycznej, jak i duchowej. Liczba 503 jest połączeniem duchowości i materialności, co odnosi się do próby pogodzenia młodości i starości w jednym ciele.
- Wydobycie Sue z kręgosłupa Elisabeth – kręgosłup symbolizuje strukturę i stabilność, a wydobycie młodszej wersji bohaterki z tego miejsca oznacza próbę odzyskania młodości kosztem starszej tożsamości. W kontekście psychoanalizy wskazuje na oddzielenie ciała i duszy na różnych etapach życia. Młodość i starość współistnieją w jednym ciele, choć są od siebie odseparowane.
Ostatecznie film Substancja mimo bogatej symboliki, nie wzbudza głębokich emocji związanych z tym co miało być przekazane widzom. Reżyserka Coralie Fargeat sama przyznaje, że wiele z tych symboli zostało wprowadzonych bardziej po to, aby film się „sprzedał”, niż aby niósł ze sobą głębsze znaczenie. To może tłumaczyć, dlaczego wiele osób, w tym nasza grupa SuperBizWizji, uznało film za płytki i nieoryginalny. Oczywiście film swoimi kadrami wywołuje emocje, jednak daleko im do emocji związanych z tak ważnym tematem jak kryzys wieku średniego.
Wybierając się na film Substancja spodziewałam się mocnego uderzenia. Głębokiej refleksji nad kryzysem wieku średniego, który zostanie ze mną na długo. Zwłaszcza że film wpisuje się w gatunek body horroru, moje oczekiwania były jeszcze większe. Niestety, rozczarował mnie. Nawet symbolika filmu wydaje się nudna i przewidywalna, mimo potencjalnie fascynującego tematu.
Reżyserka nie bez powodu osadziła akcję w momencie, gdy bohaterka Elisabeth kończy 50 lat. To klasyczny przykład kryzysu wieku średniego, który dotyka nie tylko kobiet. Wszyscy w tym czasie zmagamy się z lękiem przed starością, utratą atrakcyjności i zniknięciem w oczach świata. Ciało staje się wtedy nośnikiem tych zmian, a przemiany zarówno fizyczne jak i emocjonalne, są kluczowym tematem w życiu każdego człowieka. Bez względu na płeć.
Wybór Demi Moore do roli Elisabeth wydaje się celowy. Moore była niegdyś ikoną kobiecej siły i seksapilu, ale z czasem jej status osłabł. Jak to często bywa w Hollywood, gdzie kobiety po pięćdziesiątce zmagają się z marginalizacją. Moore podobnie jak jej postać, doświadczyła presji związanej z utrzymaniem wizerunku w branży, która gloryfikuje młodość. Aktorka publicznie przechodziła przez trudności zawodowe i osobiste, co dodało autentyczności jej roli. Moore, mimo prób zatrzymania czasu operacjami plastycznymi, zmagała się z problemami typowymi dla kobiet w jej wieku, co uczyniło ją idealną kandydatką do tej roli.
Film wykorzystuje symboliczne obrazy, które łączą operacje plastyczne z bólem i przemianą. Postać Elisabeth staje się metaforą dla walki z nieuchronnym przemijaniem. Obraz młodszej kobiety, która z tyłu deformuje się w potwora, doskonale obrazuje dualizm między młodością, a starością. Jest to mocna krytyka społecznych norm, które zmuszają kobiety do podążania za nierealnymi standardami piękna. W efekcie młoda postać reprezentuje zewnętrzne oczekiwania, które niszczą autentyczną tożsamość.
Scena, w której potwór rozkłada się na chodniku, symbolizuje ostateczne pogodzenie się Elisabeth z własną przeszłością i teraźniejszością. Symbolicznie, to akt wybaczenia sobie, akceptacji przemijania i odnalezienia wewnętrznego spokoju. Moore, która sama publicznie zmagała się z problemami związanymi z urodą i wiekiem, wniosła do roli głębię emocjonalną, którą trudno przeoczyć.
Niestety, mimo tych symbolicznych elementów, film Substancja wydaje się nie wyczerpywać tematu. Choć reżyserka Coralie Fargeat w licznych wywiadach mówiła o swoich osobistych zmaganiach z ciałem i starzeniem, film nie wydaje się w pełni oddawać tych emocji. To bardziej manifest frustracji niż refleksja nad tym, co to znaczy być kobietą, która zbliża się do pięćdziesiątki.
Zakończenie filmu, w którym potwór zostaje zniszczony, ma wiele interpretacji. Od krytyki obsesji na punkcie piękna, po ostrzeżenie przed utratą tożsamości. Oczyszczenie gwiazdy na chodniku jest symbolicznym aktem oczyszczenia z toksycznych wpływów kultury, która gloryfikuje młodość. Jednak mimo tych warstw symbolicznych, film nie dostarcza głębszej refleksji na temat wartości wewnętrznej i akceptacji samego siebie.
Film Substancja, a zwłaszcza jego zakończenie, ma głęboko pesymistyczny wydźwięk. Obraz pokazuje, że obsesyjne dążenie do piękna może prowadzić do wewnętrznego zniszczenia, ale również otworzyć drzwi do oczyszczenia i nowego początku.
Jednym z ciekawych motywów filmu Substancja jest symbolika teorii spiskowych, które również poruszyliśmy podczas naszego spotkania. Szczególną uwagę przyciąga symbol jednego oka, często interpretowany jako metafora wszechobecnego nadzoru, kontroli i władzy. W wielu teoriach spiskowych oko symbolizuje kontrolę elit, czyli tzw. „oko opatrzności”. W popkulturze zasłonięte lub uszkodzone oko symbolizuje utratę zdolności do jasnego postrzegania rzeczywistości, umysłową kontrolę i manipulację.
W filmie Substancja ten symbol pojawia się w scenie, gdzie Elisabeth uderza w plakat przedstawiający jej wizerunek, trafiając dokładnie w jedno oko. Ta scena może być interpretowana jako symbol wpływu tajnych organizacji lub jako wewnętrzny konflikt między tym, jak bohaterka postrzega siebie, a jak postrzegają ją inni. Zwłaszcza w kontekście starzenia się, oko może symbolizować społeczną kontrolę i ocenę, jak również wewnętrzną walkę z wizerunkiem narzuconym przez otoczenie.
Film Substancja ukazuje również krytyczne spojrzenie na konsumpcjonizm i męskie spojrzenie na kobiety. Starsi mężczyźni, przedstawieni w obleśny sposób, symbolizują władzę i dominację nad kobietami. Obfite jedzenie jest tu metaforą krytyki konsumpcyjnego podejścia do życia, a także przedmiotowego traktowania kobiet. Mężczyźni eksploatują młodość i seksualność kobiet, a film zadaje pytanie … Czy mężczyźni postrzegają kobiety jedynie jako obiekty wymienne na „nowsze modele”?
Film idealnie wpisuje się w popularną obecnie teorię, że mężczyźni w społeczeństwie często nie rozumieją kobiet i traktują je przedmiotowo. Zwłaszcza jak weźmiemy pod uwagę scenę, w której potwór wyłania się na końcu, a krew spływa po publiczności i korytarzach. To moment konfrontacji z brutalnymi prawdami i symboliczna zemsta na tych, którzy czerpią korzyści z cudzej krzywdy.
Film ten można analizować również przez pryzmat psychoanalizy, która ukazuje złożoność kobiecej tożsamości. Psychoanaliza pozwala dostrzec, że film jest czymś więcej niż tylko obrazem. To lustro, w którym odbija się nasza nieświadomość. Kobieca tożsamość, widziana przez pryzmat filmu, jest pełna napięć między wewnętrznymi pragnieniami a zewnętrznymi oczekiwaniami społeczeństwa.
Film Substancja ukazuje kryzys związany z przemijaniem młodości i presją społeczną na zachowanie piękna. Główna bohaterka przechodzi przez fizyczną i emocjonalną transformację, która staje się obrazem wewnętrznej walki między starzeniem się, a pragnieniem wiecznej młodości. Wizualne metafory, takie jak młoda Sue wyłaniająca się z ciała starszej wersji siebie, skłaniają do refleksji nad uprzedmiotowieniem kobiecego ciała i relacją między fizycznym „ja”, a wewnętrzną tożsamością.
Motywy spiskowe obecne w filmie Substancja przypominają kontrowersje związane z niedawnymi aferami, takimi jak te wokół Jeffreya Epsteina czy “tajemnic” Diddy’ego. Teorie te łączą w sobie tematykę handlu ludźmi, pedofilii i wpływu elit na światowe wydarzenia. W kontekście marketingu filmu, hashtag #TryTheSubstance wywołuje niepokojące skojarzenia, które dodają filmowi głębi i podsycają interpretacje o ukrytych motywach i kontrolach społecznych.
Film Substancja – horror ciała i kryzys wieku średniego.
Film Substancja to wielowarstwowa analiza psychoanalityczna, która powinna wciągać widza w refleksje nad kryzysem tożsamości, władzą, kontrolą, przemocą i seksualnością. Jego zakończenie pozostawia miejsce na różne interpretacje. Głęboko zakorzeniona symbolika sprawia, że to dzieło skłania do zadawania pytań o wpływ społeczeństwa na nasze postrzeganie samych siebie.
Dla fanów psychoanalizy, inne filmy, takie jak “Cicha dziewczyna” czy “Obsesja“, są również idealnymi przykładami do analizy przez ten pryzmat.
Dotrwałaś do końca to chcę Ci bardzo podziękować za poświęcony czas na czytanie moich przemyśleń przepełnionych doświadczeniami. Jeżeli uważasz, że ten temat jest przydatny dla Ciebie, będzie mi miło jak zostawisz swoje myśli w komentarzu. Dzięki czemu będziemy mogli na ten temat porozmawiać. Możesz też napisać do mnie wiadomość, albo zadzwonić. Dane kontaktowe znajdziesz w zakładce – kontakt.
Przesyłając ciepłe myśli 🫶 …
To pisałam ja Aga z LaDetre
Pss
Na tą chwilę zdecydowana większość widzów (także tych zagranicznych), nie odebrała tego filmu tak jak chciała reżyserka. Możliwe, że przekaz nie zrozumiano, tak jak w samym filmie nastąpił rozdział jednego od drugiego. Spora grupa osób odnosi się do tego, że filmowcy grają na naszych lękach związanych z Big Pharma. Do tego wykorzystują też syntetyczne narkotyki, dlatego też film ten krąży wokół Substancji, którą widzowie odnoszą do leku Ozempic. Ten roztwór jest przeznaczony do wstrzykiwania i działa przeciwcukrzycowo. Często wykorzystuje się go do schudnięcia. Sama Fargeat o tym mówi tak cyt. “Myślę, że fikcyjne narkotyki przemawiają jednocześnie do naszej wyobraźni i do naszej silnej natury ludzkiej, która od zarania dziejów chce uciec od rzeczywistości i przeżyć nowe doświadczenia.”
“… To było może pięć lat temu. Ozempic jeszcze nie istniał, ale mieliśmy wiele innych Ozempiców w przeszłości. We Francji mieliśmy inne produkty medyczne stosowane w celu stłumienia apetytu i utraty wagi. Kobiety przyjmowały amfetaminę, aby zachować szczupłą sylwetkę, lub piły proszki, które miały być magicznym zamiennikiem diety. Ozempic to po prostu nowe wcielenie czegoś, co istniało od samego początku. To, że film ma jakiś rezonans to świetnie.” Czyli moim zdaniem potwierdza się to co napisałam powyżej – Coralie chciała przekazać nam co innego, a wyszło …
Psss
Zdjęcia pochodzą z artykułów Vouge
